Gemeenten voelen urgentie aanpak netcongestie nog onvoldoende

Beslismodel en energieplanoloog

Als eerste zullen gemeenten moeten bepalen welke rol ze willen nemen. Dat kan aan hand van het Beslismodel uitvoeringsstrategie energie opwekproject, legt collega Marcel Veenendaal uit. Hij is eveneens werkzaam TwynstraGudde. Met dat model in de hand kunnen gemeenten een betere uitgangspositie innemen. ‘Houd als gemeente de regie en wacht niet op de markt. Kies daarom voor een tender of zelfrealisatie. Maar niet voordat je een marktconsultatie hebt gedaan.’ Een energieplanoloog kan gemeenten helpen, betoogt Johan Fuite, projectmanager ruimte en energieplanologie bij Antea Group. ‘Planologen kunnen de werelden van planologie en energie samen te brengen.’' Planologen kunnen de werelden van planologie en energie samen te brengen.'‘ Dat we als planologen met de ruimte aan de slag gaan, is gemeengoed. In Nederland doen we dit al heel lang. Zo wisten planologen vijftig jaar geleden grotendeels al hoe Nederland er nu uit zou komen te zien.’ Toch lopen wegen vol, want niet alles is te voorspellen en zeker niet altijd hebben planologen voldoende inbreng. ‘Dat is nu aan de hand met energienetwerken’, zegt Fuite. Laat daarom planologen aan deze uitdagingen werken. Die zijn goed ingevoerd in de materie en in staat om verder te kijken dan alleen de ruimtelijke inpassing, meent Fuite. ‘Als geplande warmtenetten in 2030 niet lukken, dan heb je wel 1 tot 3 hoogspanningsstations nodig om woningen elektrisch te verwarmen. En daar had je dan 5 jaar geleden mee moeten beginnen om dat ruimtelijk mogelijk te maken.’ Gerrie Fenten, thematrekker Ruimtelijke inrichting bij het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie, steunt de constatering dat duurzame energie-inpassing nog best een blinde vlek is bij veel overheden.‘Kennis van energie ontbreekt nog op heel veel plekken. Schuift Ruimtelijke Ordening aan? Energie is nog erg sectoraal. Net als milieu’, zegt Fenten. ‘Kennis van energie ontbreekt nog op heel veel plekken.' Precies de reden waarom Fuite een lans breekt voor energieplanologen. Al ziet oud-gedeputeerde in Flevoland en oud-wethouder in Lelystad Jop Fackeldey liever dat alle planologen meer kennis van energie krijgen. ‘Anders zouden we ook een woningplanoloog, natuurplanoloog, waterplanoloog et cetera moeten krijgen.’ Meer kennis van energie zou in ieder geval geholpen hebben in Almere, zegt Fackeldey. ‘De gemeente moet veel preciezer bepalen: waar gaan we wat bouwen. En zorgen dat woningen energieleverend worden, in plaats van energievragend.’‘Dat vergt wel strategisch inzicht.’, zegt Arjan Raatgever. ‘Er zitten in Almere gebiedsontwikkelaars, maar die weten niet hoe je een wijk bouwt die energie levert.’ Fenten ziet vooruitgang in het denken bij veel gemeenten. ‘Langzamerhand merken we dat energie veel meer gezien moet worden in relatie tot waar het nodig is. Hoe lossen we dat op en hoe kijken we naar de rol van elektra en warmte?’

Digital twin voor inzicht in energie

Die vraag beantwoordt Jory Rombouts met een specifieke digital twin. De regisseur energiesysteem en opwek in de Energieregio Drechtsteden voert openbare data en die van de netbeheerder, omgevingsdienst, warmtebedrijf én ondernemers in één digitale tool. Op het scherm laat ze de aanklikbare scenario’s zien. ‘Hoe ziet de energievoorziening er nu uit. Wat voor plannen voor duurzame energie heeft elke ondernemer? Wat gebeurt er als je geen regie voert? Dan zie je dat er elektriciteitstekorten ontstaan, maar ook e-hubs komen dan niet van de grond.’ Eerder legde ze op Stadszaken uit dat de tool, die wordt ontwikkeld met ZEnMo en de TU Eindhoven (TU/e), op twee schaalniveaus actief is. Zowel op het complete grondgebied van de Drechtsteden, als specifieke gebieden. Het geeft zowel de gemeente als ondernemers inzicht in hun huidige en toekomstige energievraag. ’Dan gaan we puzzelen met RES 1.0-opgave. Dan zul je zien dat RES 1.0 niet passend is. Dan naar RES 2.0 en dan komen er innovaties bijvoorbeeld warmte uit riolering.’ Het leidde in Hendrik-Ido-Ambacht en Zwijndrecht al tot ondernemers die zelf energiecoöperaties. ‘We gaan nu binnen zes maanden opschalen van twee naar tien gebieden.’ Drechtsteden kan zo vroeg onderkennen waar de knelpunten komen te liggen. ‘Wij zitten nog redelijk safe, maar ook wij hebben gesprekken met Stedin omdat het zo maar kan omslaan. Bijvoorbeeld als een gasmiljonair opeens gaat elektrificeren.’ Met dit soort inzichten, een gemeente die de urgentie onderkent en voldoende kennis van energiesystemen heeft, kan Stedin goed zakendoen, voegt Jort Kuiper van Stedin toe. Hij hoopt dat zijn Stedin-gebiedsontwikkelaars vervolgens aan tafel komen bij een dedicated multidisciplinair team met een regisseur of een mandaat om afspraken te maken. De gemeente moet dan meedenken over locaties en eventueel helpen bij het verwerven van gronden. In ruil geeft Stedin meer informatie over aantallen, tijdslijnen en zoeklocaties. De netbeheerder belooft werkzaamheden te combineren en zoveel mogelijk in één keer uit te voeren.

Bron: Stadszaken